Binnen de intieme gangen van ziekenhuizen en klinieken, waar empathie en zorg bovenaan staan, kan een onverwacht fenomeen de kop opsteken: narcisme. Hoewel het op het eerste gezicht misschien verbazingwekkend lijkt, zijn de uitdagingen van narcistisch gedrag in de zorgsector reëler dan men zou denken.
Het spectrum van narcistisch gedrag is breed. In een omgeving zoals de zorg kan het variëren van artsen die hun prestaties opblazen tot verpleegkundigen die constant waardering zoeken. Verborgen narcisme, waarbij de uiterlijke vertoning vaak bescheidenheid suggereert, kan zelfs nog uitdagender zijn om te herkennen. Hierbij is de persoon intern gefocust op persoonlijke behoeften en verlangens, terwijl ze naar de buitenwereld een beeld van toewijding en zorg uitstralen.
Vera Franssen, een expert op het gebied van narcisme, zegt hierover: “In de zorg kunnen deze verborgen narcisten een specifiek risico vormen. Ze kunnen heel empathisch en zorgzaam overkomen, maar intern kunnen ze vooral gedreven zijn door hun eigen behoeften.” Vera verwijst naar het fenomeen van verborgen narcisme als een subtiele, maar potentieel schadelijke vorm van narcisme.
De impact op patiënten en collega's
De gevolgen van narcistisch gedrag zijn niet te onderschatten. Patiënten kunnen zich niet gehoord of begrepen voelen. Ze kunnen het gevoel krijgen dat hun zorgen of behoeften ondergeschikt zijn aan de behoeften van hun zorgverlener. Binnen het team kan de samenwerking verstoord raken, wat kan leiden tot miscommunicatie, spanningen en zelfs burn-outs onder het personeel.
Preventie en bewustwording
Narcistisch gedrag herkennen is slechts het halve werk. Het is van essentieel belang dat zorginstellingen niet alleen bewust zijn van dit gedrag, maar ook proactieve stappen ondernemen om het te voorkomen en aan te pakken.
Een van de belangrijkste aspecten hiervan is preventie. Dit begint al bij de werving en selectie van nieuw zorgpersoneel. Door tijdens het sollicitatieproces te screenen op narcistische trekken, kunnen zorginstellingen potentiële problemen in een vroeg stadium identificeren en aanpakken.
Psychologische evaluaties en gedragsinterviews kunnen hierbij waardevolle tools zijn. Daarnaast is continue training en educatie van het huidige personeel cruciaal. Workshops en cursussen over teamdynamiek, communicatie en emotionele intelligentie kunnen zorgprofessionals helpen om narcistisch gedrag in zichzelf en anderen te herkennen. Het bevordert ook de ontwikkeling van een cultuur waarin open communicatie en feedback worden aangemoedigd.
Maar het is niet alleen aan de zorginstellingen om actie te ondernemen. Zorgprofessionals zelf kunnen ook een actieve rol spelen door zichzelf voortdurend te evalueren en te reflecteren op hun eigen gedrag en interacties. Peer reviews en intervisiesessies kunnen hier waardevolle momenten voor zijn.
Het creëren van een veilige omgeving waarin medewerkers zich comfortabel voelen om zorgen of observaties te delen over narcistisch gedrag zonder angst voor represailles is ook essentieel. Een dergelijke omgeving moedigt open dialoog aan en zorgt ervoor dat problemen snel worden aangepakt voordat ze escaleren.
Voor het bestrijden van narcisme in de zorg vereist een gecombineerde inspanning van zowel zorginstellingen als individuele professionals. Met de juiste tools, training en bewustwording kunnen we samenwerken om de zorgsector te transformeren en een veilige, empathische omgeving voor iedereen te garanderen.
